Recent heb ik het boek ‘Prevent and Reverse Heart Disease’ van Caldwell B. Esselstyn, Jr., M.D. uitgelezen. Het is onder planteneters en gezondheidsfreaks een redelijk bekend boek en stond al enige tijd op mijn lijstje.

De stelling van Caldwell Esselstyn is: hartziekten hoeven in het geheel niet voor te komen en als ze voorkomen, dan hoeven ze niet te verergeren en kunnen ze zelfs weer genezen. En dat allemaal door een plantaardig vetarm dieet.

De Amerikaanse Caldwell Esselstyn, geboren op 12 december 1933, was meer dan 35 jaar actief als chirurg en onderzoeker bij de Cleveland Clinic. Zijn observatie was dat mensen met een lager totaalcholesterolgehalte dan 150 mg/dl (3,9 mmol/l) en een lager LDL-cholesterolgehalte dan 82 mg/dl (2,1 mmol/l) vrijwel nooit hartproblemen hebben. Zijn vermoeden was dat zelfs mensen met zeer ernstige hartproblemen zouden kunnen genezen als zij hun cholesterolgehalte zo drastisch naar beneden konden brengen. De mainstream medische wereld gaat uit van een andere cholesterolstandaard die volgens Esselstyn niet goed genoeg is om mensen echt te kunnen genezen van hartziekten. De grens van 150 baseert hij op het volgende:

• In gebieden op aarde waar hart- en vaatziekten nauwelijks voorkomen, bijvoorbeeld op het platteland in China, hebben vrijwel alle mensen een lager cholesterolgehalte dan 150 ml/dL (op het platteland in China 90-150 ml/dL).
• Uit wetenschappelijke onderzoeken zoals de Framingham Heart Study blijkt dat mensen  met een lager cholesterolgehalte dan 150 ml/dL nog nooit een hartaanval gehad hebben

De waarden van ml/dL kan je zelf omrekenen naar mmol/l via deze tool.

Het cholesterolgehalte is niet de enige factor in het risico op hart- en vaatziekten, maar wel een belangrijke graadmeter.

Hoe hartziekten ontstaan is een vrij technisch verhaal. Kort weergegeven is het als volgt. De binnenkant van de aderen zijn bedekt met een soort membraan, genaamd het endotheel. Normaal gesproken is het endotheel glad en het bloed kan er zonder veel weerstand langs stromen. Zodra vetdeeltjes in het bloed komen, kunnen het endotheel, witte bloedcellen en bloedplaatjes gaan klonteren. Na verloop van tijd kan een witte bloedcel zich gaan nestelen in het endotheel, waarbij het probeert om geoxideerde LDL-cholesteroldeeltjes op te nemen. Deze witte bloedcel trekt ook weer andere witte bloedcellen aan die hetzelfde gaan doen en uiteindelijk vormt er zich een vetophoping, ook wel een ‘plaque’ genaamd, in de wand van de aderen.

Er bestaan oude en grote plaques welke littekenweefsel en kalk bevatten (vandaar ook de naam aderverkalking). Deze grote plaques kunnen een ader vernauwen, waardoor bijvoorbeeld het hart niet meer genoeg bloed toegevoerd krijgt. Ook ontstaan door deze grotere plaques de pijnen in de borst. Echter, de jongere en kleinere plaques vormen gek genoeg meer risico op een hartaanval. Ze kunnen namelijk losschieten en vervolgens snel gaan klonteren waardoor binnen enkele seconden een volledige ader geblokkeerd wordt en er een hartinfarct plaatsvindt.

Interventies zoals stents en bypasses zijn gericht op het bestrijden van symptomen en niet op het verwijderen van de oorzaak die ervoor heeft gezorgd dat de plaques zich hebben kunnen vormen. Vaak zijn er na stents en bypasses nog meer interventies nodig en regelmatig overlijdt een patiënt later alsnog aan een hartaanval. De aanpak van Esselstyn is er op gericht om niet alleen de symptomen, maar ook de oorzaak aan te pakken.

In 1988 kreeg Esselstyn 24 patiënten toegewezen waarop hij zijn aanpak kon testen. Deze patiënten hadden allemaal hartproblemen in een vergevorderd stadium. 5 ervan waren eigenlijk al opgegeven en hadden volgens de cardiologen die hen behandelden niet meer dan 1 jaar nog te leven. De meesten van hen hadden al bypasses of angioplastiek gehad. Geen van de patiënten rookte of had een te hoge bloeddruk. Het dieet dat zij van Caldwell Esselstyn moesten volgen sloot alle bronnen van cholesterol en verzadigd vet uit en was als volgt.

Geen:

• Zuivel (melk, kaas, yoghurt, etc.)
• Vlees, gevogelte of vis
• Olie
• Noten, avocado’s, zaden

Wel:

• Volkorengranen, zilvervliesrijst
• Peulvruchten (bonen en linzen)
• Groenten
• Fruit

Na enkele maanden haakten 6 patiënten af. Een van de overige 18 patiënten heeft zich na zes jaar gedurende 18 maanden niet aan dieet gehouden, waardoor hij uiteindelijk een bypass nodig had, omdat zijn angina terugkwam. De andere 17 patiënten hadden in totaal 49 hartincidenten gehad vóórdat de studie begon. 12 jaar na het begin van de studie hadden al deze patiënten een cholesterolgehalte onder de 150 mg/dL en hadden geen verdere hartklachten. De patiënten die zich aan de voorschriften van Esselstyn hielden, leefden allemaal 20 jaar later vanaf het begin van de studie nog klachtenvrij. De 6 afgehaakte patiënten kregen allemaal opnieuw hartincidenten en hun toestand verergerde.

Een misverstand dat bij veel mensen leeft is dat olie en in het bijzonder olijfolie gezond is voor hart- en bloedvaten. Esselstyn wijdt er een compleet hoofdstuk aan om dit hardnekkige misverstand uit de weg te ruimen. Vanwege een wetenschappelijke studie genaamd de ‘Lyon Diet Heart Study’ die het effect van een Mediterrane dieet bestudeerde, is olijfolie populair geworden. Het bleek namelijk dat mensen op een Mediterraans dieet in vergelijking met een groep die een standaard Amerikaanse eetstijl aanhield minder last hebben van hartklachten. Olijfolie is een basisingrediënt in de Mediterraanse keuken en bevat minder verzadigde vetten dan dierlijke producten. Wanneer je dierlijke vetten vervangt door olijfolie, zal dat een gunstig effect hebben op hart- en vaatziekten. Maar volgens Esselstyn vervang je hier iets slechts met iets minder slechts en niet met iets dat hartziekten tegengaat. Aan het einde van de ‘Lyon Diet Heart Studie’ was een op de vier proefpersonen op het Mediterrane dieet overleden of had opnieuw hartproblemen gekregen. Dat was beter dan de groep die niet het Mediterane dieet volgde, maar lang niet zo indrukwekkend als de resultaten die Esselstyn met zijn experiment behaalde. Olijfolie bestaat voor 14 tot 17 procent uit verzadigd vet en draagt volgens Esselstyn nog steeds bij aan de verergering van hartziekten, alleen wat minder erg in vergelijking met dierlijke bronnen van vet. Wil je hartziekten stoppen of genezen, dan zul je ook olijfolie (en alle overige olie) uit je dieet moeten verwijderen. Esselstyn is daar zeer duidelijk over in het filmpje onderaan deze blogpost.
Volgens Fuhrman is een Mediterraans dieet ook beter dan het standaard Westerse dieet, omdat het relatief meer groente, fruit, granen, zaden en noten bevat. Maar het Mediterraans dieet is volgens hem beter ondanks olijfolie en niet dankzij.

Niet iedereen met hart- of vaatziekten staat open voor de dietaire maatregelen van Esselstyn. Dit komt deels omdat mensen denken dat ze dan nooit meer lekker kunnen eten en de rest van hun leven moet afzien. De helft van het boek ‘Prevent and Reverse Heart Disease’ bestaat uit recepten, verzameld in de loop van de 20-jarige studie, door de vrouw van Esselstyn, Ann. Deze recepten laten zien dat gezond eten voor hart- en bloedvaten ook lekker kan zijn. Het is een kwestie van gewenning.

Een andere groep patiënten zal zich afvragen waarom doktoren ze nooit hebben gewezen op dietaire maatregelen waarmee je hartziekten kan voorkomen, stoppen en genezen. Esselstyn vindt dat doktoren niet voor patiënten moeten gaan beslissen of deze maatregel te lastig is en dat patiënten dit zelf mogen en kunnen beslissen. Ze hebben het recht op de volledige waarheid, ook al zal niet elke patiënt er mee aan de slag gaan.

Er zijn in dit boek veel overeenkomsten met Eat to Live, maar ook enkele belangrijke verschillen. Zo raadt Esselstyn in zijn boek vrijwel alle bronnen van vet af, zo ook noten, zaden en avocado’s. Alleen mensen die geen hartproblemen hebben, mogen van Esselstyn een paar walnoten per dag eten. Op zijn Q&A-pagina vertelt Esselstyn echter dat dagelijk 1 a 2 eetlepels chiazaad of lijnzaad wel toegestaan zijn voor iedereen. Fuhrman raadt noten en zaden juist wel aan omdat onderzoek uitwijst dat ze een gunstig effect hebben op het cholesterolgehalte en het bestrijden van hart- en vaatzieken. De nadruk van Fuhrman op de specifieke nutriënten van groente, fruit en bonen is veel groter dan bij Esselstyn. Het stuk over productie van stikstofmonoxide door het endotheel in hoofdstuk 5 (Moderation Kills) vormt hierop een uitzondering. Een plantgebaseerd dieet is rijk aan de stof L-arginine, waardoor het endotheel meer stikstofmonoxide (nitric oxide) zal produceren, wat het herstel van het endotheel ten goede komt. Wie trouwens bewust natuurlijke onbewerkte bronnen van vet zoals noten, zaden en avocado’s weglaat uit het dieet, zal over het algemeen nog steeds niet lager uitkomen dan 10% vet in het dieet, omdat ook groente, fruit, bonen en granen voor een klein gedeelte uit vet bestaan.

Het boek ‘Prevent and Reverse Heart Disease’ is een must om te lezen als je zelf hart- en vaatziekte hebt of iemand kent die het heeft en op zoek is naar een sterkere remedie dan medicijnen, stents en bypasses alleen. Naast dietaire adviezen en informatie over hoe hartziekten nou eigenlijk ontstaan, lees je ook de persoonlijke ervaringen van de deelnemers aan de 20-jarige studie. Het boek bestaat voor de helft uit recepten, zodat je het advies gelijk in je keuken in de praktijk kan brengen. Zelf heb ik het boek vanuit algemene interesse gelezen en er veel van opgestoken. Het vormt echter geen wijziging op mijn dieetstijl, gebaseerd op ‘Eat to Live’ van Joel Fuhrman.

We eindigen deze blogpost met een videoclip waarin Esselstyn benadrukt: geen olie, zelfs geen olijfolie!